Stress đã phá hủy não bạn như thế nào?

Bạn ngủ không ngon, dễ cáu kỉnh và bực nhọc, hay quên một vài thứ và cảm thấy mệt mỏi, cô độc. Đừng lo! Ai cũng từng trải qua những lúc như vậy. Có khả năng bạn chỉ căng thẳng mà thôi. Căng thẳng không hẳn là chuyện xấu. Nó có thể giúp bạn có thêm năng lượng và sự tập trung như khi bạn chơi một môn thể thao cạnh tranh hay nói trước công chúng. Nhưng khi tình trạng này kéo dài kiểu chúng ta hay gặp hằng ngày, thì nó sẽ bắt đầu thay đổi não bộ của ta.

h1

Căng thẳng mãn tính như làm việc quá nhiều hoặc cãi nhau ở nhà có thể thay đổi kích thước, cấu trúc và chức năng của bộ não, kể cả cấu trúc gen của bạn. Căng thẳng bắt đầu phát sinh ở trục hạ đối tuyến yên thượng thận (HPA) một chuỗi các tương tác giữa các tuyến nội tiết trong não và trên thận giúp kiểm soát phản ứng của cơ thể chống lại căng thẳng. Khi não bạn nhận diện một tình huống căng thẳng, trục HPA sẽ được kích hoạt tức thì và giải phóng ra hoocmon cortisol khiến cơ thể phản ứng ngay lập tức.
Nhưng mức cortisol cao trong một thời gian dài sẽ tàn phá não bộ của bạn. Ví dụ: căng thẳng mãn tính làm tăng mức độ hoạt động và số lượng cầu nối neuron trong hạnh nhân – trung tâm sản sinh nỗi sợ hãi, và khi lượng cortisol tăng, tín hiệu điện ở vùng hỗi hải mã, vùng não gắn liền với học tập, trí nhớ và kiểm soát căng thẳng sẽ bị hư. Hỗi hải mã cũng ức chế hoạt động của trục HPA nên khi nó yếu đi, khả năng kiểm soát căng thẳng cũng yếu đi. Hơn nữa, cortisol thực sự làm giảm kích thước bộ não của bạn, các cầu nối synap giữa các neuron và làm thu nhỏ phần não trước trán của bạn, nơi chịu trách nhiệm cho sự tập trung, việc ra quyết định, việc phán xét và tương tác xã hội. Nó cũng khiến vùng hỗi hải mã tạo ra ít tế bào thần kinh hơn. Nghĩa là căng thẳng mãn tính khiến bạn gặp khó khăn khi học cũng như ghi nhớ và đồng thời tạo tiền đề cho những vấn đề thần kinh nặng hơn như bệnh trầm cảm. Cuối cùng dẫn đến bệnh Alsheimer.

h2

Căng thẳng có thể gây ảnh hưởng đến DNA của não bộ. Thực nghiệm cho thấy, lượng dinh dưỡng mà con chuột mẹ cung cấp cho con chuột mới sinh đóng vai trò quyết định cách chuột con phản ứng với stress khi lớn lên. Lũ chuột con của chuột mẹ tận tâm hóa ra lại ít nhạy cảm với căng thẳng vì não chúng phát triển nhiều thụ thể cortisol hơn giúp giữ cortisol và làm giảm các phản ứng chống căng thẳng. Lũ chuột con của những chuột mẹ hay bỏ bê thì ngược lại, chúng nhạy cảm với căng thẳng hơn trong suốt vòng đời.
Đây được coi là thay đổi biểu sinh, nghĩa là làm ảnh hưởng đến những gen biểu hiện ra nhưng không trực tiếp thay đổi gen. Những thay đổi biểu sinh mà một chuột mẹ tạo ra sẽ được truyền cho nhiều thế hệ chuột sau. Nói cách khác, hệ quả của những hành động trên đều di truyền.
Nhưng tin tốt là có nhiều cách để đảo ngược hậu quả của cortisol lên não của bạn. Vũ khí tốt nhất là tập thể dục và tập thiền, bao gồm việc hít thở và tập trung vào những thứ xung quanh ta. Cả hai hoạt động trên đều giảm stress và tăng kích thước của vùng hồi hãi mã. Do đó, sẽ cải thiện trí nhớ. Vì thế, bạn đừng nản trước những áp lực cuộc sống. Hãy kiểm soát căng thẳng trước khi để nó khống chế bạn.

h3

Video hướng dẫn
Tài liệu tham khảo
TED-ED và Y khoa - Medical
Stress đã phá hủy não bạn như thế nào?

Cùng chuyên mục

Xem nhiều hôm nay